Słowo „urologia” pochodzi od łacińskiego słowa urina, co znaczy mocz i od greckiego słowa logos - wiedza. Urologia jako odrębna specjalizacja medyczna wyodrębniła się z chirurgii pod koniec XIX wieku.
Dzisiaj urologia to jedna z najprężniej rozwijających się dziedzin medycyny.  Zajmuje się problematyką układu moczowego obojga płci oraz schorzeniami narządów płciowych męskich.
W celu spełnienia oczekiwań pacjentów zarówno w aspekcie leczenia jak i profilaktyki schorzeń układu moczowo-płciowego niezbędna jest pomoc lekarza - specjalisty urologa.

Słownik pojęć urologicznych :

Prostata (inaczej stercz, gruczoł krokowy)

należy do męskiego układu moczowo-płciowego. Położony jest poniżej pęcherza moczowego i obejmuje początkowy odcinek cewki moczowej, jego wydzielina jest składnikiem nasienia. Prawidłowy gruczoł krokowy u dorosłego mężczyzny ma kształt i wielkość dużego kasztana i waży około 20 gramów.

Najczęstsze schorzenia tego narządu to:

łagodny rozrost stercza

(częstość występowania jest duża, szacuje się, że pojawia się u około 50% mężczyzn w wieku do 60 lat i 90% w wieku do 85 lat , najczęstszymi objawami są: częstomocz dzienny i nocny, zwężenie strumienia moczu , wydłużenie czasu mikcji, nierzadko występuje gwałtowne parcie na pęcherz, przerywany strumień moczu, w zaawansowanych stadiach choroby zatrzymanie moczu. Wczesne stadia choroby leczymy skutecznie przy pomocy tabletek, w razie braku powodzenia oraz w zaawansowanej chorobie decydujemy się na leczenie zabiegowe, którego rodzaj dobiera się indywidualnie)

 rak gruczołu krokowego

jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn, objawy są bardzo podobne do łagodnego rozrostu dlatego tak ważne są badania przeprowadzone przez urologa oraz badanie krwi PSA. Rak prostaty wykryty w odpowiednim stadium choroby stwarza szansę pełnego wyleczenia.Uwzględniając również wiek chorego wybiera się najwłaściwszą formę leczenia. Najczęściej jest to wycięcie całej prostaty czyli prostatektomia radykalna , nieco rzadziej naświetlanie prostaty czyli radioterapia. W uzasadnionych przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne z zastoswaniem specjalnych zastrzyków (hormonoterapia), w wyjątkowych sytuacjach chemioterapię

 zapalenie stercza

schorzenie dotyczące najczęściej młodszych mężczyzn, może być przyczyną niepłodności i uciążliwych dolegliwości

DRE lub per rectum

oznacza badanie palcem przez odbytnicę , w którym ocenia się wielkość gruczołu krokowego, jego spoistość, kształt i bolesność. Dzięki badaniu per rectum możemy z dużym prawdopodobieństwem różnicować łagodny rozrost gruczołu krokowego od nowotworu, a także w przybliżeniu ocenić stopień jego zaawansowania

PSA

swoisty marker sterczowy oznaczany z krwi. U mężczyzny w wieku około 60 lat jego stężenie w surowicy krwi nie powinno przekraczać 4 ng/ml. Stężenie PSA jest wysokie w przypadku zachorowania na raka gruczołu krokowego.Wzrost poziomu PSA obserwujemy czasami w zapaleniu gruczołu krokowego.

Biopsja stercza

jest badaniem umożliwiającym postawienie właściwej diagnozy przy podejrzeniu raka prostaty. Polega na pobraniu drobnych wycinków z gruczołu krokowego przy pomocy specjalnej igły wprowadzonej do odbytnicy pod kontrolą USG. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym pod osłoną antybiotyku.

Nietrzymanie moczu

to niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę moczową. Jeśli dochodzi do niego np.w trakcie kaszlu, kichania, mówimy o tzw. wysiłkowym nietrzymaniu moczu.. Popuszczanie moczu spowodowane niemożliwym do opanowania skurczem pęcherza to tzw. nietrzymanie moczu z parcia. Ta do niedawna wstydliwa dla wielu pacjentek dolegliwość może być skutecznie leczona farmakologicznie, a w niektórych przypadkach zadowalający efekt uzyskuje się zabiegami operacyjnymi o niewielkiej inwazyjności (TVT lub TOT – zabiegi podwieszające cewkę moczową)

Nowotwory nerek

nieco częściej występują u mężczyzn, szczyt zachorowalności przypada między 50 a 70 rokiem życia, około 90% guzów nerki wykrywa się obecnie przypadkowo podczas badań USG wykonywanych rutynowo lub z powdu innych dolegliwości. Dzięki temu bardzo często nowotwór nerki wykryty jest we wczesnym stadium choroby stwarzając szansę pełnego wyleczenia. Takie objawy jak ból, krwiomocz mogą świadzcyć o zaawansowanym procesie chorobowym. Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest usunięcie chorej nerki, chociaż coraz częściej leczenie chirurgiczne ogranicza się do usunięcia samego guza z pozostawieniem pozostałej części nerki.

Torbiel nerki

występuje zwykle jako zmiana pojedyńcza, ograniczona tylko do jednej strony lub rzadziej jako kilka torbieli w jednej lub obu nerkach. Przeważnie przebiega bezobjawowo, zwykle wykrywana jest dzięki rutynowyn badaniom ultrasonograficznym.
Najczęstszą dolegliwością spowodowaną obecnością torbieli jest ból lub uczucie dyskomfortu w okolicy lędźwiowej lub podżebrzu. Nadciśnienie tętnicze będące skutkiem torbieli jest rzadkie. Najwłaściwszą metodą leczenia torbieli dających objawy jest przezskórna punkcja, uzupełniona badniem histopatologicznym, bezobjawowe torbiele mogą być jedynie obserwowane

Nowotwory pęcherza moczowego

występują czterokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem. Za podstawowy czynnik sprzyjający wystąpieniu raka pęcherza uważa się palenie tytoniu, od dawna znane jest także niebezpieczeństwo związane z pracą w przemyśle barwników i kauczuku, która sprzyja kontaktom z substancjami chemicznymi. Podstawowum objawem jest bezbolesny krwiomocz, najczęściej ze skrzepami, w okresie późniejszym dołączają sie pozostałe objawy takie jak częstomocz, bolesne paracia, bóle w podbrzuszu. Rozstrzygającym badaniem jest USG oraz cystoskopia czyli oglądanie światła pęcherza przy pomocy specjalnego wziernika wprowadzonego przez cewkę, często połączone z pobraniem materiału do badania histo-patologicznego. Wybór metody leczenia ( tzw. TUR czyli endoskopowe usunięcie samego guza lub cystektomia czyli wycięcie całego pęcherza) dokonuje się na podstawie wnikliwej analizy stopnia zaawansowania choroby i wyniku badania histopatologicznego.

Nowotwory prącia

występują najczęściej w 6 i 7 dekadzie życia, nie są często występującymi schorzeniami

Nowotwory jąder

występują przede wszystkim u mężczyn młodych w wieku od 25 do 35 roku życia, w większości są nowotworami złośliwymi. W obrazie klinicznym dominuje niebolesne powiększenie jądra, które stanowi przeważnie pierwszy, a często jedyny objaw nowotwortu, u około 20% chorych może pojawić się ból, do charakterystycznych objawów miejscowych należy również uczucie „ciężkości”, które może być odczuwane po stronie chorego jądra. Podejrzenie powinno budzić także przedłużjące się zapalenie jądra pomimo stosowanej antybiotykoterapii.Wdrażając odpowiednią diagnostykę (przede wszystkim USG oraz markery nowotworwe krwi) kwalifikuje się chorego do leczenia (zwykle chirurgicznego, czasami w połączeniu z chemioterapią) uzyskując często bardzo dobre wyniki leczenia.

Kamica układu moczowego

znana jest od wieków, usuwanie kamieni z pęcherza to jeden z pierwszych zabiegów chirurgicznych, wykonywanych jeszcze przed naszą erą. Obserwuje się ją u około 2% społeczeństwa. W jej powstawaniu sprzyjają czynniki dziedziczne, wady w budowie układu moczowego, sposób odżywiania, ilość spożywanych napojów, charakter pracy – pocenie się, klimat. Najczęściej kamica moczowa przebiega bezobjawowo i jest rozpoznawana przypadkowo, często jednak pierwszym objawem jest kolka nerkowa czyli silny ból okolicy lędźwiowej, promieniujący do podbrzusza, zewnętrznych narządów płciowych. Często towarzyszą dodatkowe objawy takie jak parcie na mocz, nudności, wzdęcia brzucha.W zależności od wyników badń dodatkowych (USG, urografia czyli badnie radiologiczne układu moczowego z użyciem środka kontrastowego) i stanu chorego podejmuje się odpowiednie leczenie. Ostatnie lata przyniosły ogromny postęp w leczeniu kamicy moczowej ograniczjąc klasyczne zbiegi operacyjne do niezbędnego minimum na rzecz nowoczesnych nieinwazyjnych metod takich jak ESWL czyli kruszenie (litotrypsja) kamieni falą ultradźwiękowa, która przenika przez powłoki skórne pacjenta i dociera do kamienia powodując jego rozkruszenie - zabieg może być wykonany ambulatoryjnie, najczęściej jest niebolesny i nie wymaga znieczulenia oraz zabiegi endoskopowe.

Zakażenia układu moczowego

mogą mieć bardzo różnorodną manifestację w zależności od lokalizacji ogniska zakażenia i jego charakteru. Z reguły objawiają się zaburzeniami
w oddawaniu moczu, bólem , temperaturą. Podstawowymi badaniami wykonywanymi w tych stanach jest badanie ogólne moczu, posiew moczu, czasami wymazy z cewki moczowej i badanie nasienia oraz USG. Zastosowanie odpowiednio dobranych antybiotyków zwykle skutkuje szybkim wyleczeniem.

Zaburzenia erekcji

dotyczą niezdolności do osiągnięcia i (lub ) utrzymania wzwodu prącia w stopniu wystarczającym do satysfakcjonującej aktywności seksualnej. Na zaburzenia erekcji o różnym stopniu nasilenia cierpi ok. 50% mężczyzn w wieku 40-70 lat.Częstość ich występowania wzrasta wraz z wiekiem, ale nie zawsze jest konsekwencją starzenia się. Czynnikami ryzyka poza wiekiem są: choroby (m.inn. cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca,choroby tarczycy, hipogonadyzm), palenie tytoniu, nadmierna masa ciała, nadużywanie alkoholu, niektóre przebyte zabiegi operacyjne (np. prostatektomia), przyjmowane leki, stres, przemęczenie. Dokładnie zebrany wywiad od chorego w połączeniu z badaniami dodatkowymi pozwala zastosować w wielu przypadkach skuteczną terapię.

Niepłodność

dotyczy około 20% par. Obecnie uważa się , że w niepłodności udział czynnika męskiego wynosi 50%. Rozpoznanie niepłodności męskiej opiera się m.inn.na badaniu nasienia i badaniu andrologicznym.Szczególną uwagę urolog zwrca na takie schorzenia jak żylaki powrózka nasiennego, stany zapalne narządów płciowych czy też zaburzenia w budowie zewnętrznych narządów płciowych.

Spodziectwo

to wada wrodzona członka powstająca w wyniku niekompletnego rozwoju przedniej części cewki moczowej. Objawia się ona istnieniem otworu w cewce moczowej na brzusznej stronie prącia - na odcinku od worka mosznowego do żołędzi. Wadę tą leczy się chirurgicznie.

Wierzchniactwo

to bardzo rzadka wada wrodzona występująca u obu płci (częściej u chłopców) objawiająca się umiejscowieniem ujścia cewki moczowej na grzbietowej części prącia - na odcinku od spojenia łonowego do żołędzi. Wadę tą leczy się chirurgicznie.

Wnętrostwo

to określenie niezstąpionych jąder do moszny. Częściej występuje u wcześniaków. Z operowaniem dziecka należy poczekać przynajmniej rok od urodzenia, gdyż w większości przypadków w ciągu tego okresu jądra samoistnie schodzą do worka mosznowego. W niektórych przypadkach można podejmować próby leczenia farmakologicznego, jednakże zbyt późna decyzja o leczeniu chirurgicznym może skutkować niepłodnością lub rozwojem nowotworu jądra.

Stulejka (łac. phimosis)

to określenie zwężenia lub zarośnięcia otworu napletka, uniemożliwiające zsunięcie skóry napletka z żołędzi. Jest normalną rzeczą we wczesnym dzieciństwie, zrosty napletka z żołędzią oddzielają się samoistnie w 1-2 roku życia. U starszych i dorosłych występuje najczęściej przy niedostatecznej higienie i przewlekłych stanach zapalnych, może powodować takie powikłania jak: zapalenie żołędzi, napletka, załupek i raka prącia. Przy niewielkiej stulejce wystarczą zabiegi higieniczne, ciaśniejsze zwężenie wymaga leczenia chirurgicznego

Załupek

to niemożność sprowadzenia na żołędź prącia odprowadzonej wcześniej skóry napletka. Może spowodować silny ból, pieczenie, odczyn zapalny. Powikłaniem tego schorzenia może być zakażenie i niedokrwienie żołędzi. Załupek należy spróbować odprowadzić (najlepiej, gdy zrobi to lekarz) wciskając kciukami żołądź w otwór napletka, naciągając jednocześnie skórę . Gdy ręczne sprowadzenie napletka nie powiedzie się, należy bez zwłoki przeprowadzić grzbietowe nacięcie lub obrzezanie w znieczuleniu miejscowym.
Priapizm (ciągotka) to zaburzenie polegające na nieprawidłowo długotrwałym wzwodzie prącia bez podłoża seksualnego. Od zwykłego wzwodu różni się tym, że sztywność dotyczy ciał jamistych prącia, znajdujących się po bokach, nie występuje zaś w ciele gąbczastym, znajdującym się pośrodku na dolnej stronie i na żołędzi. Wzwód jest bolesny, towarzyszą mu trudności z oddawaniem moczu i gorączka. Może wystąpić w każdym wieku, nie leczony może trwać kilka dni, a nawet tygodni i może spowodować impotencję. Możliwymi przyczynami jego występowania są: zażywanie niektórych leków, niedokrwistość sierpowata, choroby nowotworowe (białaczki), urazy. Leczenie powinno być podjęte przez lekarza jak najszybciej.

Żylaki powrózka nasiennego

są to rozszerzenia i zwiększenie liczby żył wyczuwalne u góry worka mosznowego najczęściej po lewej stronie (ok.95% przypadków). Wymagają dokładniejszej diagnostyki (np. usg nerek). Rozległe żylaki leczy się zabiegowo, nie leczone mogą być przyczyną niepłodności

Wodniak jądra

jest schorzeniem polegającym na nagromadzeniu się w nadmiarze w osłonkach jądra płynu (niewielka jego ilość jest fizjologiczna czyli prawidłowa). Najczęsciej nie udaje się ustalić jego przyczyny choć wymienia się jako możliwe przbyte stany zapalane jądra, urazy rzadziej nowtwory lub przebyte operacje przepuklin pachwinowych. Z reguły podejmuje się leczenie operacyjne, część chorych decyduje się wyłącznie na punkcję wodniaka, możliwa jest również jedynie obserwacja